Görünüşte basit olarak üçgen içine yerleştirilmiş bir göz, komplo teorisyenleri için nasıl bir günah keçisi haline geldi?
Komplo teorileri genellikle şifreli semboller ve gizli görsel işaretleri anlamlandırarak geliştirilir. Üçgen içine yerleştirilmiş bir göz olan Providence’ın Gözü ise Masonluk ile ilişkilendiriliyor. Aynı zamanda küresel sorunları kontrol ettiği iddia edilen ve elit bireylerin yer aldığı gizli bir grup olan İlluminati ile bağlantılı olduğu düşünülüyor.
Dünya çapında sayısız kilisede ve Mason binasında görünen Providence’ın Gözü, 1 ABD doları banknotunun yanı sıra, Amerika Birleşik Devletleri Devlet Mührü’nün arka yüzünde de bulunuyor. Bir ABD devlet sembolü için ilginç bir seçim olarak görülen Providence’ın Gözü, otoriter “Big Brother” duygusunu da güçlü bir şekilde insanlara aktarıyor. Peki altındaki piramit ile birlikte eski ve ezoterik bir kültü düşündürecek amblemleri bulunan Providence’ın Gözü’nün kökenleri nelerdir, neden bizi bu kadar büyülüyor ve sık sık Masonlar ve İlluminati ile ilişkilendiriliyor?
Providence’ın Gözü nasıl doğdu?
Başlangıçta, Providence’ın Gözü bir Hristiyan sembolüydü ve kullanımının en eski örnekleri, Rönesans döneminin dini sanatında Tanrı’yı temsil ediyordu. Yakın tarihli bir örnek verecek olursak, Pontormo olarak da bilinen ressam Jacopo Carucci’nin “Emmaus’ta Akşam Yemeği” resminde bu sembolü görmek mümkün. Sembolün bir diğer önemli kaynağı da ilk olarak 1593’te yayınlanan ve amblemleri anlatan “Iconologia” adlı kitapta bulunuyor. Providence’ın Gözü, kitabın daha sonraki baskılarında “İlahi Takdir” olarak Tanrı’nın iyiliğini temsil eden bir nitelikle kitaba dahil edildi. Adından ve ilk kullanımından da anlaşılacağı gibi sembol, Tanrı’nın insanlık üzerindeki şefkatli gözetiminin bir işareti olarak ifade ediliyor.
Providence’ın Gözü’nü ilk olarak kimin icat ettiği belli değil, ancak daha önce var olan bir dizi dini motifte bu sembol karşımıza çıkıyor. Sembolde yer alan üçgen; Hristiyan Üçlüsü olan baba, oğul ve Kutsal Ruh’un uzun süredir devam eden bir simgesiydi. Hatta önceki yüzyıllarda Tanrı, üçgen bir hale şeklinde de tasvir edildi. Sembolden yayılan ışık, aynı zamanda Hristiyan ikonografisinde Tanrı’nın görkemini anlatıyor.
Sembolün aslında, bilinen en eski dinlere dayanan daha derin bir tarihi var. MÖ 3000 döneminde Sümerler, kurtarıcı hissini artırmak için bazı heykellerde büyük gözler kullanarak kutsallıklarını halka aktardılar. Ancak bir motif olarak “ayrık gözün” yaratıcıları ise eski Mısırlılar’dır. O dönemlerde ölülerin öbür dünyayı görmelerini sağlaması amacıyla tabut üzerine bir çift göz resmedilirdi. Horus’un Gözü de tüm Mısır sembolleri arasındaki en ünlü simgedir. Oldukça eskiye dayan bu göz simgesi, diğer Mısır hiyeroglifleri ile Rönesans döneminde Avrupa ikonografisini de etkiledi.
Rönesans döneminde, bilim insanları ve sanatçılar Mısır yazılarına ilgi duyuyorlardı fakat simgeleri tam olarak anlamamaları, çevirilerde yanlışlıklarla neden oldu ve başka anlamlar ifade etmeye başladı. Örneğin, Fransız Devrimi sonrası İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi’nde Providence’ın Gözü de yer aldı. Göz, yeni doğan eşitlikçi ulusu gözetleyen paternalist aklın bir aracı haline geldi. 1782 yılındaki Amerika Birleşik Devletleri’nin Devlet Mührü’nde de bu göz simgesi yer alıyordu. Tepesi tamamlanmamış piramidin amacı, Amerika’nın 13 eyaletini temsil eden 13 kademe ile “güç ve sürekliliği” sembolize ediyordu. Bu örneklerin hiçbirinde ise Masonluk yer almıyordu.
Peki ya İlluminati?
1776’da Bavyera’da kurulan ve 1787’de dağılan orijinal grubun ilk yıllarına dair bilgiler belirsizdir. Fakat Masonluğun arkasındaki fikirlerden ilham alan İlluminati, o dönemler birçok kilisenin izinden giderek Providence’ın Gözü’nü “Yüce Mimar’ın” (Tanrı’nın) bir sembolü olarak ara sıra kullanmıştı. Bununla birlikte Masonlar, 18. yüzyılın sonlarına kadar Providence’ın Gözü sembolünü yaygın olarak kullanmadı.
Modern çağda ise Madonna, Jay-Z ve Kanye West gibi müzisyenler, Providence’ın Gözü de dahil olmak üzere İlluminati ikonografisini kullanmakla suçlanıyor. Ancak, İlluminati bağlantısı bir kenara, her müzik sanatçısının ortak noktası olan melodi gibi görsellerde de ortak ikonik figürler yer alabiliyor.
Kısacası, 1 dolarlık banknottaki Providence’ın Gözü, komplo teorisyenlerinin inandığı gizli elitlerin otoritesinden ziyade, 18. yüzyılın sonlarındaki estetik anlayışına dair çok daha fazla bilgi içeriyor ve dönemi anlatıyor.
